“(…) als ik een groet uitwissel, zelfs een knikje, met een medegevangene, door de tralies van een raam, dan worden zowel hij als ik onmiddellijk gestraft.”

“Hoe brengt u uw dagen door? Hebt u contact met medegevangenen? Wat gebeurt er als u van de gevangenis naar de rechtszaal in Göttingen getransporteerd wordt?” Over deze en andere vragen correspondeerde journaliste Kerstin Heusinger in de zomer van 2024 met de in voorarrest gevangen en in isolatie verkerende Reiner Fuellmich.

Heusinger publiceerde Fuellmichs antwoorden op haar vragen op 9 oktober in het Franstalige online mediakanaal BAM.news. Een Engelse vertaling verscheen 3 dagen later.

De antwoorden geven niet alleen weer hoe het Fuellmich persoonlijk gaat, maar vormen ook een rapportage over het gevangeniswezen en vooral over het onrecht dat zich binnen de muren afspeelt.

De door Heusinger gemaakte foto’s en tekeningen geven een indruk van de rechtszaal voordat de rechtszittingen beginnen en van het keten-ritueel dat Fuellmich voorafgaand aan zijn transporten van en naar de rechtbank ondergaat. Van en tijdens de zittingen mogen geen video of foto-opnames worden gemaakt.

De aanklacht die geen stand hield

De reden dat de Duitse advocaat sinds 13 oktober 2023 vastzit, is dat drie voormalige collega’s, de advocaten met wie hij in juli 2022 het platform Corona Ausschuss oprichtte, hem ervan beschuldigden €700.000 aan donatiegelden te hebben verduisterd.

Tijdens het rechtsproces werd echter duidelijk dat het een lening betrof. Sindsdien heeft de vijfkoppige rechtbank in Göttingen de aanklacht een paar maal ‘aangepast’. Fuellmichs misdrijf schijnt nu te zijn dat hij het geleende geld niet ‘liquide’ beschikbaar heeft gehouden.

Voor deze ‘misdaad’ werd de advocaat in oktober 2023 door de Duitse overheid uit Mexico ontvoerd en tweemaal in eenzame opsluiting geplaatst. De eerste keer, schrijft Fuellmich, “begon in het weekend van mijn verjaardag. Het werd een paar dagen later opgeheven en daarna weer ingesteld. Sinds 10 juni 2024 zit ik in permanente afzondering.”

Isolatie als censuur

“Wat me het meest helpt is de immense steun van de internationale publieke opinie.”

De reden voor zijn isolatie was aanvankelijk dat Fuellmich een gevaar zou zijn voor de goede orde: “De heer D., adjunct-directeur belast met de voorlopige hechtenis, beval mijn volledige isolatie, onder het voorwendsel dat het juridisch advies dat ik aan andere gevangenen gaf hen tot opstand zou kunnen aanzetten.” Later was het een gewelddadig incident (zie “Belaagd, verdwenen – de zaak Kevin Redzep”, onderaan dit artikel), waardoor Fuellmich in isolatie ‘veilig’ gesteld werd en nog altijd gehouden wordt.

“Ik heb al 11 maanden geen toegang tot internet, geen computer en geen mobiele telefoon. Ik mag alleen televisie kijken. Mijn enige contact met de buitenwereld is mijn advocaat en de 3 uren per maand voor bezoek of telefoongesprekken met mijn familie. Ja, in totaal 3 uur per maand,” schriijf Fuellmich tijdens de zomer. Het karige bezoekschema geldt voor alle gevangenen op zijn afdeling; de gevangenis zou met personeelsproblemen te kampen hebben.

“Mijn isolement gaat zo ver dat ik zelfs mijn dagelijkse wandeling op de binnenplaats alleen moet maken. Deze wandeling van een uur wordt onderbroken als ik betrapt word op communicatie met een andere gevangene, zelfs met een handgebaar. Ja, als ik een groet uitwissel – zelfs een knikje – met een medegevangene, door de tralies van een raam, dan worden zowel hij als ik onmiddellijk gestraft,” aldus de advocaat.

Ook telefoneren mag hij alleen als er geen gevangenen in de buurt zijn. De mogelijkheid om te sporten of aan religieuze diensten deel te nemen, heeft Fuellmich niet.

“Ik voel deze band, zo opmerkelijk sterk, met iedereen die me steunt. Het is deze band die ons in staat zal stellen om samen tegenslagen te overwinnen.”

Het is bij het lezen van zijn beschrijvingen goed te beseffen dat Fuellmichs ze betrekking hebben op de periode waarin hij nog wekelijks, en soms tweemaal per week, de rechtbank bezocht. Gezeten tussen zijn advocaten en in aanwezigheid van een hem welgezind publiek kon hij, zichtbaar, zijn hart ophalen aan menselijk contact.

Na de zitting van 20 september, na een reeks van 31 zittingen (van begin februari tot 21 september) werd een pauze van een kleine maand ingelast. Onlangs heeft de rechtbank nieuwe data tot half december vastgelegd. Op 16 woensdag oktober worden de zittingen hervat.

“Niet verantwoordelijk als ik werd neergeschoten of gedood.”

In de correspondentie beschrijft Fuellmich zijn transport van en naar de rechtbank: “Eén van de agenten fouilleert mijn lichaam en dwingt me dan, zoals altijd, om op een kruk te knielen terwijl hij mijn voeten in de boeien slaat.” Daarna wordt hem “een brede leren riem” omgebonden, waaraan zijn geboeide handen met kettingen en “een groot hangslot” worden vastgezet.

“De boeien aan mijn voeten dwingen me om zeer kleine stappen te nemen, waardoor het moeilijk is om in en uit het transportvoertuig te stappen. Als ik zou struikelen (…), dan zou ik mijn val niet kunnen tegengaan en waarschijnlijk mijn polsen breken,” schrijft hij Heusinger.

Het meest onthutsende transport vond op 10 juni plaats, toen de begeleiding ineens bleek te bestaan uit een team van “zwaarbewapende agenten met pistolen en machinegeweren, in kogelvrije vesten (…).” Een colonne aan politiebusjes begeleidde hem naar het rechtsgebouw, waarbij Fuellmich herhaaldelijk aangeraden werd ook “een kogelvrij vest aan te trekken”, wat hij systematisch weigerde. “Vervolgens lieten ze me een verklaring tekenen dat ze niet verantwoordelijk waren als ik werd neergeschoten of gedood.”

De actie werd gezien als een poging om Fuellmich te intimideren, naar aanleiding van de onthulling van een van zijn advocaten, Dr. Cristof Miseré, dat er een rapport van de geheime diensten was gelekt. Daaruit zou, blijken dat al in 2021 opdracht was gegeven om argumenten te zoeken, dan wel te creëren, om Fuellmich politiek defintief uit te schakelen. Fuellmich had zich in die tijd kandidaat gesteld voor de nieuwe politieke partij Die Basis. Het aandringen op kogelvesten, (verminderde) bewapening en de vele ketens zijn sindsdien gebleven.

Zijn wachtkamer in de rechtbank is een: “betegelde cel met een eenvoudige houten bank, die men cynisch ‘de kelder’ noemt.” Daar wordt de Corona Ausschuss oprichter opnieuw gefouilleerd en moet hij wachten tot de rechter het signaal geeft dat hij, “nog steeds geboeid” naar de hoger gelegen rechtszaal geleid mag worden. “Elke keer als de hoorzitting wordt onderbroken, word ik opnieuw in de handboeien geslagen en teruggebracht naar ‘de kelder’.”

Is de zitting afgelopen, dan wordt Fuellmich vanuit de kelder naar de inpandige garage geleid, vanwaar het bruine gevangenisbusje hem, begeleid door een of twee politiewagens, terug naar Rosdorf brengt.

Tijdens de ‘overtochten’ vangt hij soms “een glimp op van de steunwakes en de mensen die naar me zwaaien als ik in het transportvoertuig (…) passeer.” Is de steun te uitbundig – zoals op 14 augustus, toen er voor het gerechtsgebouw een spontane demonstratie met piano, gezang en speeches plaatsvond – dan wordt Fuellmich via een andere uitgang weggereden. Hij ziet dan niets van de menigte die zich voor de rechtbank voor hem verzameld heeft.

Zijn ‘thuiskomst’ in de JVA is een koude kermis: “Elke keer als ik terugkom van de rechtbank, moet ik me helemaal uitkleden in een doorgangskamer voor een grondige fouillering.”

JVA Rosdorf

De Justizvollzugsanstalt (JVA) Rosdorf is een moderne, zwaarbewaakte en voor mannelijke gevangenen bestemde penitentiaire inrichting ten zuiden van Göttingen. Het door 6,5 meter hoge muren omheinde complex is, zo schrijft Fuellmich, “verdeeld in twee sectoren: veroordeelde gevangenen [<400] en gevangenen in voorarrest [80], waar ik sinds 13 oktober 2023 vastzit.” Ter illustratie van zijn fysieke omgeving stuurde hij Heusinger, een zelfgemaakte schets van zijn cel.

“De [sector] voorlopige hechtenis is verdeeld over 4 niveaus,” schrijft Fuellmich. “Degenen die als bijzonder gevaarlijk of kwetsbaar worden beschouwd, worden in afzondering geplaatst op niveau A0, waar verhoogde beveiliging en extra beperkingen gelden.” Die afdeling bestaat uit circa elf cellen, waar ook hijzelf vastzit. Voor alle A0-bewoners is het “ten strengste verboden om met een andere gedetineerde te spreken. Er is [ook] geen contact toegestaan met gevangenen van de afdelingen A1 tot A3”.

Het Rosdorfer huis van bewaring wordt sinds december 2023 geleid door Dr. Susanne Jacob, een gepromoveerde psychologe die in Hannover haar sporen heeft verdiend met de oprichting van het Prognosecentrum voor centrale prognose en diagnostiek voor gevangenen die wegens zware gewelds- of seksuele delicten veroordeeld zijn.

Ze wordt bijgestaan door twee adjunct-directeuren, waaronder de eerdergenoemde heer D., een maatschappelijk werker die de scepter over de in voorlopige hechtenis verblijvende gevangenen zwaait. “Meneer D, maakt geen geheim van zijn overtuigingen: hij gelooft dat in voorlopige hechtenis zitten gelijk staat aan schuldig zijn,” aldus Fuellmich. “Zijn minachting voor het vermoeden van onschuld is de belangrijkste reden voor mijn plaatsing in isolatie.”

***

Website JVA Rosdorf.

***

JVA Rosdorf Ausschuss

Als het de Duitse overheid erom te doen was Fuellmich het zwijgen op te leggen, dan lijkt zij het tegenovergestelde bereikt te hebben. Zijn onderzoek naar onrecht mag momenteel een online platform ontberen, maar wat hij blootlegt, ook hier, zijn institutionele misstanden die normaliter nauwelijks in de publiciteit belanden.

“Nu ik persoonlijk heb gezien wat in voorhechtenis gebeurt – de opschorting van de grondrechten van verdachten, de moeite die ze moeten doen om toegang te krijgen tot een advocaat die echt begaan is met hun lot – ben ik ervan overtuigd dat gevangenissen alleen in het voordeel zijn van degenen die er winst uit halen, wetende dat voorhechtenis lucratiever is dan detentie na een proces,” concludeert de advocaat.

***

Hij observeert dat: “Alle disciplinaire straffen worden opgelegd zonder opgaaf van reden of mogelijkheid tot beroep. De behandeling van voorarrestgevangenen is bijzonder slecht en grenst aan marteling.”

Zijn bevinding is des te schrijnender, aangezien Fuellmich daarnaast constateert dat er onder de gevangenen veel onschuldigen zitten: “Ik heb nog geen enkele medegedetineerde ontmoet die ik als ‘slecht’ zou omschrijven. Ik heb veel, heel veel voorarrestanten ontmoet die volgens mij onschuldig zijn, of die volgens een gevangenisarts vooral een therapeutische behandeling nodig hebben.’ Hij stelt dat ook: “de medische staf vond dat de gezondheidstoestand van een groot aantal gevangenen niet verenigbaar was met hun detentie. Maar de gevangenisdirectie negeert deze realiteit liever.”

Hoe kwetsbaar zijn positie ook is – er hangt hem bijna vier jaar celstraf boven het hoofd en van medegevangenen weet hij dat wie niet ‘meewerkt’ een hogere straf riskeert – Fuellmich deinst er niet voor terug vooral de heer D. als de oorzaak van de interne misstanden aan te wijzen.

***

De adjunct-directeur heeft, aldus de schrijver: “ernstige en opzettelijke schendingen van zijn plichten begaan, waarvan ik getuige ben geweest. Overtredingen die in de doofpot werden gestopt door de gevangenisdirectie. De bewakers, op twee uitzonderingen na, voerden de orders die ze kregen zonder nadenken uit, als robots.”

Ook vermoedt de advocaat dat gevangenissen meer politieke gevangenen herbergen, dan de buitenwereld meekrijgt. Uit gesprekken met zijn medegevangenen (vóór zijn isolatie) maakt hij op dat een aantal is vastgezet onder het mom van een vergrijp, maar in werkelijkheid speelt er iets anders – men weet bijvoorbeeld te veel.

“Als we niet nog steeds enkele gevangenissen nodig hadden voor een paar sociopaten, zoals degenen die verantwoordelijk zijn voor de pandemie, oorlogen en bloedbaden zoals die in Gaza, en voor de corrupten in het systeem, zou ik voorstander zijn van het afschaffen van gevangenissen,” besluit Fuellmich.

Achter gesloten deuren

De kritiek die Fuellmich op zowel de directie, de behandeling van gevangenen, als het instituut ‘penitentiaire inrichting’ heeft, wordt hem niet in dank afgenomen. Zo bleken “tijdens mijn afwezigheid vanwege de rechtszittingen persoonlijke spullen en documenten uit mijn cel [te zijn] verdwenen. Normaal gesproken worden cellen regelmatig doorzocht, volgens strikte regels. Deze diefstallen vonden plaats buiten de officiële inspecties.” Er werd een rapport opgesteld en Fuellmich sprak er op 8 augustus over met de tweede adjunct-directeur van de gevangenis.

Ook ligt hij onder de medische loep: “Twee keer per week moet ik naar de medische dienst om onderzocht te worden, omdat ik bloedonderzoek heb geweigerd.” Het onderzoek zou nodig zijn “omdat een gevangene die aan tuberculose lijdt mogelijk mensen heeft besmet met wie hij in contact is geweest,” is Fuellmich verteld.

De controles zijn voor Fuellmich een handvat om zijn bewustmakingswerk voort te zetten: “Ik heb laten weten dat elke medische procedure, en a fortiori elke invasieve medische procedure, een aanslag op de lichamelijke integriteit is als de patiënt niet uit vrije wil toestemming geeft.”

“Niet opgeven, doorgaan!”

Toch is het niet zo dat de tot voor kort in Göttingen gevestigde advocaat alleen staat. “Eén van de gevangenisartsen sprak zijn sympathie uit voor mijn werk, [maar] wat me het meest helpt is de immense steun van de internationale publieke opinie, ”antwoordt Fuellmich desgevraagd.

“Ik ontvang enorm veel brieven, die de gevangenisleiding niet eens meer de moeite neemt om te lezen. Ik lees alle brieven en ben oneindig ontroerd door de genegenheid die ze tonen.” Hij probeert ze zo goed mogelijk te beantwoorden. “Ik voel deze band, zo opmerkelijk sterk, met iedereen die me steunt. Het is deze band die ons in staat zal stellen om samen tegenslagen te overwinnen.”

Ook de gevangenen bieden steun: “Ondanks de disciplinaire straffen die hen zijn opgelegd, zijn de verdachten in voorarrest solidair met mij. Ze moedigen me aan. Ze roepen me bijvoorbeeld toe: “Niet opgeven, doorgaan!”

Hetzelfde geldt voor een aantal gevangenisbewaarders: “[Ze] hebben zich gerealiseerd dat de pandemie bedrog is en mijn proces een schijnvertoning, georkestreerd door de inlichtingendiensten. Ze laten het me weten en wensen me een goede afloop.”

Dankzij diezelfde bewaarders weet Fuellmich zeker dat zijn door de gevangenisdirectie opgelegde restricties uitzonderlijk zijn.  Hem is verteld dat: “ze nog nooit hadden meegemaakt dat iemand die beschuldigd werd van een eenvoudig vergrijp (geen zware misdaad of terroristische daad) langer dan 11 maanden in hechtenis werd gehouden, in eenzame opsluiting, en vooral: geketend naar de rechtbank werd gebracht.”

KADER

Belaagd, verdwenen – de zaak Kevin Redzep

Een van de gevangenen van wie Fuellmich vermoedt dat er andere redenen zijn die tot hun veroordeling leidde is een uit Montenegro stammende gevangene. Hij gaf Reiner toestemming om zijn naam en verhaal openbaar te maken. Fuellmich beschrijft diens zaak als illustratie van het onrecht en de onmacht die gevangenen ervaren.

“De volle ernst van de situatie wordt duidelijk door de aanvallen op een voorlopig gedetineerde, Kevin Redzep, die ernstig gewond raakte.” Redzep was op een afdeling geplaatst met een aantal gewelddadige of van opzettelijke doodslag beschuldigde gevangenen.

“Hoewel hij intelligent is en verschillende talen spreekt, kan hij niet vloeiend Duits schrijven of lezen [en] werd door zijn medegevangenen “zigeuner” genoemd.” Toen hij ook nog bedreigd werd, vroeg hij adjunct-directeur D. om hulp. “Die weigerde hem bij de kwetsbare gevangenen te plaatsen,” vervolgt Fuellmich.

“De volgende dag werd Kevin Redzep tijdens de wandeling aangevallen door drie medegevangenen. Zijn hoofd werd zo ernstig met een glazen fles verwond, dat het jukbeen boven zijn linkeroog [bleek] ingeslagen en zijn gezichtsvermogen gevaar liep.” (Tijdens een van rechtszittingen had Fuellmich aangegeven te vermoeden dat de aanval gefaciliteerd was, doordat bepaalde veiligheidsmaatregelen ontbraken.)

Nadat Redzep op 9 juli 2024 voor zijn verwondinge geopereerd was, werd hij voor herstel weer naar de Rosdorf overgebracht. “Er vond opnieuw een, fysieke, woordenwisseling plaats met vijf of zes gevangenisbewaarders, die hem op de grond gooiden en wederom zijn hoofd verwondden. Vervolgens gaf de heer D. het bevel Kevin Redzep, die al ernstig getraumatiseerd was, in eenzame opsluiting te plaatsen,” schrijft Fuellmich.

Redzep liet het er niet bij zitten en wilde “de heer D, de gevangenis en de deelstaat Nedersaksen (…) aanklagen wegens mishandeling en geweldpleging.” Hij vroeg Reiner Fuellmich om hulp. ”Toen de heer D. hoorde dat ik hem had geadviseerd en een advocaat had geregeld, verdween Kevin Redzep. Aangenomen wordt dat hij naar een andere gevangenis is overgeplaatst. Sindsdien probeert mijn advocate, Maître Wörmer, hem op te sporen, in de hoop dat hij nog in leven is.” De zoektocht was ten tijde van dit schrijven nog altijd tevergeefs.