“(…) een tussen/procesbeslissing kan nimmer grond vormen voor een wraking, want wraking is geen verkapt rechtsmiddel. Het omgekeerde zou (…) ook moeten gelden, namelijk dat een tussen/procesbeslissing geen verkapt eindoordeel c.q. beschikking mag bevatten.”
(Karim Aachboun, gerechtshof Amsterdam, 3 juni 2025)
Op een uitgestorven vijfde verdieping van het gerechtshof van Amsterdam, wraakte belastingadviseur en jurist Karim Aachboun op dinsdag 3 juni een rechter-commissaris in hoger beroep, daarmee de wrakingskamer twee interessante vragen voorleggend.
De fiscalist zei benieuwd te zijn naar de zienswijze van de rechters en de advocaat-generaal ten aanzien van de twee pijlers van zijn beroepschrift. De eerste is dat, ondanks het opheffen van de ‘doorbrekingsleer’, het uitgangspunt van de Hoge Raad nog altijd leek te zijn dat een oneerlijke behandeling van een wrakingsverzoek door een hogere instantie gecorrigeerd moet kunnen worden. Het tweede standpunt is dat een in een proces-verbaal opgenomen beslissing geen verkapte beschikking mag zijn.
Om de unieke omstandigheid van het beroep te begrijpen, is het nodig te schetsen wat aan de zitting voorafging.
De rechter-commissaris in kwestie, mw. mr. Mildner, werd op 16 juli 2024 door de rechtbank opgedragen het onderzoek (inclusief het horen van getuigen) uit te voeren in de inmiddels gevoegde zaak, waarin Aachboun door media personage Johny de Mol en advocaat Sébas Diekstra respectievelijk van ‘afdreiging’ en van smaad en laster wordt beschuldigd.
(Gerechtshof Amsterdam, foto: Pinch of Soot)
Een verhoor met één van de getuigen leek echter maar niet tot stand te komen, zoals de officier van justitie in de eerste rechtszitting van de smaadzaak, op 15 mei, betoogde. Een ziekenhuisopname, langdurig verblijf in het buitenland en een mislukte internetverbinding, verhinderden onder andere zijn getuigenis, aldus de officier van justitie. De getuige in kwestie is de zakencompagnon van Aachboun en is eveneens verdachte in dezelfde zaak.
Precies een week eerder had rechter-commissaris Mildner haar bevindingen in een proces-verbaal opgenomen, waarbij ze aangaf haar onderzoekstaak neer te leggen. Aachboun wraakte haar op 8 mei, omdat zij door deze beslissing de opdracht van de rechtbank leek te weigeren.
De wrakingskamer stelde Aachboun op 13 mei in het ongelijk. Men had daarbij echter nagelaten Aachboun de datum van de wrakingszitting en de samenstelling van de -kamer door te geven.
Toen Aachboun later op de dag de afwijzing van de wrakingskamer vernam en daardoor dus ook zijn samenstelling, stelde hij per omgaande een hoger beroepschrift in. Was hij over de samenstelling van tevoren geïnformeerd, zo liet hij weten, dan had hij één van de rechters gewraakt. De rechter-commissaris reageerde niet op het beroepschrift en het Openbaar Ministerie zei Aachbouns escalatie als een onmogelijkheid te beschouwen.
Immers, de Hoge Raad had op 21 juni 2024 een einde gemaakt aan de optie voor een procespartij zich op de “zogenaamde doorbrekingsleer te beroepen”. Daarmee kwam een einde aan het instrument waarmee “de appellant c.q. verzoeker het appelverbod in wrakingsprocedures kon doorbreken”. Zo’n doorbreking was alleen mogelijk, “indien bij de behandeling van een wrakingsverzoek een zodanig fundamenteel rechtsbeginsel is veronachtzaamd dat van een eerlijke en onpartijdige behandeling geen sprake meer kon zijn,” betoogde Aachboun op 3 juni.
Toch kan, ondanks de opheffing van de doorbrekingsleer, een verzoeker nog altijd proberen de behandeling van een wrakingsverzoek (als die oneerlijk of partijdig tot stand gekomen is) te laten corrigeren, namelijk via het hoger beroep in de hoofdzaak. De wijziging is dus doorgevoerd “uitsluitend onder de voorwaarde c.q. de gedachtegang dat de genomen [wrakings]beslissing c.q. gewezen vonnis bij een hogere feitelijk instantie aangevochten kan worden”, aldus Aachboun.
Het probleem met het onderzoekstraject van rechter-commissaris Mildner is, dat het niet direct onderdeel is van het hoofdproces. De rechtmatigheid van de wrakingsprocedure kan Aachboun dus niet in het eventuele hoger beroep van het zogenaamde smaadproces laten toetsen, ook al is bij de behandeling van het wrakingsverzoek duidelijk een “fundamenteel rechtsbeginsel veronachtzaamd”.
Een tussen- of procesbeslissing kan bovendien niet gewraakt worden. De vraag is echter of het besluit van Mildner om haar onderzoeksopdracht te staken wel een procesbeslissing is. Formeel kan het geen beschikking zijn, concludeerde Aachboun, want zo wordt het nergens in het proces-verbaal getypeerd. Noch wordt gewezen op de mogelijkheid bezwaar te maken, zoals bij een beschikking gebruikelijk is.
“En hiermee raak ik de kern van mijn hoger beroepschrift,” vervolgde Aachboun. Door “een eindoordeel c.q. beschikking verkapt te gieten in een tussen/procesbeslissing, wordt ondergetekende de mogelijkheid tot bezwaar ex artikel 182 lid 6 Sv ontnomen en is deze handelswijze niet alleen partijdig en oneerlijk, maar ook in strijd met artikel 6 EVRM.”
Het zou niet de bedoeling moeten zijn, meende de appellant, dat iedere rechter-commissaris, “zonder enig herstelfunctie” op zo’n manier een bevel van de rechtbank zou kunnen omzeilen. In dit geval was het bevel “nota bene” tot stand gekomen, nadat Aachboun met succes bezwaar had gemaakt tegen een eerdere afwijzende beschikking van rechter-commissaris Mildner.
Aachboun verzocht de rechters daarom de wrakingsuitspraak van 13 mei te vernietigen en een nieuwe rechter-commissaris aan te wijzen om het onderzoekstraject over te nemen.
De wraking was niet persoonlijk tegen de rechter-commissaris bedoeld, verklaarde Aachboun tot slot, maar was, wat hem betreft, een zakelijke, puur juridische kwestie.
Advocate-generaal Bakker bleef het “materieel en formeel oneens” met Aachbouns conclusie: “De deur was dicht”. Gevraagd naar zijn reactie, na afloop van de zitting, zei Aachboun dat de advocate-generaal de indruk wekte noch de gedachtegang van de Hoge Raad, noch zijn argumentatie te hebben begrepen.
Voorzitter Van de Poel en raadsheren Van Eijk en van de Voet stelden geen vragen; hun visie en eindoordeel worden op 17 juni bekendgemaakt.
